Wat zijn ‘slots’ en waarom heb ik daardoor vertraging?
Je hebt het vast weleens meegemaakt. Zit je net in je vliegtuigstoel, deuren dicht, klaar om te vertrekken, en dan roept de piloot om dat het vliegtuig een “slot heeft gekregen van de verkeersleiding” waardoor de vertrektijd met een half uur vertraagd wordt. Heb jij dat weer!
Maar wat zijn slots en waarom kan daardoor je vlucht vertraagd zijn? In dit artikel proberen we uit te leggen wat er achter die ‘slots’ zit. Wees gewaarschuwd, het kan een vrij technisch verhaal worden 😉
Slots en Slots
Om het al maar direct lastig te maken; er zijn twee soorten slots.
1. Slots toegewezen door een slotcoördinator
2. Slots toegewezen door de luchtverkeersleiding
Slots toegewezen door een slotcoördinator
Hier gaan we niet te diep op in omdat dit niet zo relevant is voor vluchtvertragingen. Kort gezegd komt het hier op neer: Luchtvaartmaatschappijen willen op een bepaalde dag van de week op een bepaalde luchthaven vliegen. Laten we zeggen dat KLM elke dag om 08:00 uur van Schiphol naar Barcelona (met aankomst 10:30 uur) wil vliegen. Dan moeten de slotcoördinatoren van Schiphol en Barcelona (die overigens onafhankelijk zijn en dus NIET in dienst zijn van de luchthavens) checken of die past in de planning. Er zijn bijvoorbeeld maar een X aantal gates beschikbaar op een luchthaven en ook de capaciteiten van de landingsbanen is gelimiteerd. Zo kan één landingsbaan van Schiphol maximaal 60 vliegtuigen per uur aan. Er moet minstens 1 minuut tussen de vliegtuigen zitten. Deze planningen worden elk halfjaar gemaakt, voor zomertijd en wintertijd).
Slots toegewezen door de luchtverkeersleiding
Zoals je begrijpt zijn deze ‘slots’ niet het probleem, want als er geen capaciteit is dan weet een luchtvaartmaatschappij dat al een half jaar van te voren en kunnen ze de planning aanpassen. Het probleem zit hem in de ‘slots’ die worden toegewezen door de luchtverkeersleiding. Die zorgen namelijk voor de vertraging.
Snelwegen in de lucht
Om te beginnen zijn er snelwegen in de lucht. Het is dus (nog) niet zo dat vliegtuigen kris-kras door elkaar vliegen. De Europese Unie is overigens wel bezig met een ‘Single European Sky’, Google daar maar op…. Zie de foto boven dit artikel (bron: FR24.com). Deze foto is genomen van de Europese luchtverkeersleidingsradar op een willekeurige doordeweekse dag. Naast snelwegen zijn er in de buurt van luchthavens dan weer ‘afslagen’ (waypoints genoemd) en vanaf deze afslagen kom je vervolgens op de ‘ring/rondwegen’ van de luchthavens.
Daarnaast is het luchtruim in Europa weer onderverdeeld in sectoren. Nederland valt samen met België, Luxemburg en West-Duitsland onder sector ‘MAA‘. Deze sector wordt aangestuurd door de luchtverkeersleiding van EUROCONTROL in Maastricht. EUROCONTROL is dus zeg maar een beetje de Rijkswaterstaat van de snelwegen in de lucht voor dat deel van Europa.
Een vliegtuig dat bijvoorbeeld vanuit Barcelona naar Amsterdam vliegt, komt door minstens 4 van deze sectoren. Zo ongeveer boven Antwerpen begint het vliegtuig te dalen en neemt het de ‘afslag’ naar Schiphol. Vanaf dat moment wordt het vliegtuig door EUROCONTROL al overgedragen aan ‘Amsterdam TMA‘. Dit is de luchtverkeersleiding voor de ‘rondweg Amsterdam’ en is gevestigd in een bunker op Schiphol-Oost, tussen de hangars.
Pas als een vliegtuig op zo’n 15 km afstand van Schiphol is maakt het vliegtuig pas contact met de bekende verkeerstoren, ‘Schiphol Tower‘. En van daaruit krijgt het vliegtuig ook het bekende ‘cleared to land’ to horen als het mag landen.
Dit werkt uitstekend totdat….
Net als bij autoverkeer kan het tijdens de spits heel druk zijn in de lucht, maar vliegtuigen kunnen natuurlijk niet stil blijven hangen in de lucht zoals je met een auto wel gewoon stil kunt staan. Luchtverkeersleiders zien deze drukte gelukkig al aankomen en hebben daarom ‘wachtgebieden’ of ‘holding areas’.
Zo heeft Schiphol drie van deze gebieden waar vliegtuigen rondjes kunnen cirkelen totdat ze mogen landen. Deze gebieden bevinden zich ongeveer boven Lelystad, voor de kust van Alkmaar en boven de Zeeuwse Eilanden/Maasvlakte.
Echter dit is alleen een korte termijn oplossing, want vliegtuigen kunnen niet eindeloos blijven cirkelen, na ongeveer een uur begint de brandstof op te raken. Kan het vliegtuig dan nog steeds niet landen, dan moet het uitwijken naar bijvoorbeeld Rotterdam, Brussel of Dusseldorf.
Ook ‘en-route‘, dus op de snelwegen in de lucht, kan vertraging ontstaan. Als er bijvoorbeeld een radar uitvalt op dat onderdeel van de snelweg of als er heel slecht weer op die route is, of nog erger: op een knooppunt. Één van de meest beruchte knooppunten van Europa is het knooppunt boven Reims (net boven Parijs). Hier komt zowel het Noord-Zuid als het Oost-West verkeer samen, maar ook het Scandinavië-Zuid-Amerika verkeer. Met andere woorden; vluchten tussen Amsterdam en Barcelona komen hier samen, maar ook vluchten tussen Rome en Londen én vluchten tussen Copenhagen en Rio de Janeiro. Je kan je voorstellen dat als er boven dit knooppunt een enorme onweersbui hangt of als hier een radar een paar minuten uitvalt, er direct een probleem is.
Dit zijn de bekende ‘slots’ waardoor vertraging ontstaat
Om tijdens zo’n probleem ervoor te zorgen dat er niet nóg meer verkeer bij komt geeft de ‘sector Reims’ een capaciteitsreductie af aan het centrale planningssysteem in Brussel, het CFMU (Central Flow Management Unit). Het CFMU kan dan in een paar seconden inschatten hoeveel vluchten er nog onderweg zijn of op het punt van vertrekken staan. Vliegtuigen die al vliegen kunnen natuurlijk niet meer tegen gehouden worden. Maar vliegtuigen die nog moeten vertrekken wél, en die krijgen dan dus een ‘slot’ toegewezen. Dit is dan de tijd waarop ze MOETEN vertrekken, doet een vliegtuig dat niet dan komt het weer achteraan in de rij en kan je zomaar uren vertraging hebben.
Zit jij dan net lekker in je vliegtuigstoel op weg naar Barcelona, dan heb je dus pech en moet je wachten! Zo zie je maar dat vertragingen niet altijd door de luchtvaartmaatschappij komen maar ook heel vaak door de luchtverkeersleiding.
Was jouw vlucht vertraagd door een slot?
Heb je onverhoopt toch last gehad van vertraging, door een slot, of een andere reden? Dan kan je tegenwoordig compensatie eisen bij de luchtvaartmaatschappij. De Europese Commissie heeft in de rechten voor vliegtuigpassagiers vastgelegd dat als jouw vertraagde vlucht aan bepaalde voorwaarden voldoet, je recht hebt op compensatie. Dit bedrag kan oplopen tot € 600.